පැටවුන්ට කිරි පොවන කුරුළු අම්මලා

                 ක්ෂීරපායි සත්තු තම පැටවුන් කිරිවලින් පෝෂණය කරති. නමුත් ඔබ කෙදිනක හෝ පක්ෂීන්,තම පැටවුන් කිරිවලින්  පෝෂණය කරන බව අසා තිබේද? බොහෝවිට ඔබට ඒ පිලිබඳව අත්දැකීමක් නොමැතිවා විය හැක.
                 මෙසේ තම පැටවු කිරිවලින් පෝෂණය කරන්නේ Columbiformes ගෝත්‍රයේ Columbidae කුලයට අයත් පක්ෂීන්ය. පොදු වයවහාරයේදී ඔවුන් පරවියන්, කොබෙයියන්, මහගොයි, බටගොයි, මයිලගොයි ලෙස නම් කීප‍යකින් හඳුන්වයි. මොවුන් ඉංග්‍රීසියෙන් pigeons and doves ලෙස හඳුන්වයි.
                  Columbidae පක්ෂීන් පැටවුන්ට කිරි පොවන ආකාරය පළමුව මතුවන ගැටළුවයි. පක්ෂීන්ට ක්ෂීරපායින්ට මෙන් ක්ෂීර ග්‍රන්ථි  හා පියවුරු පිහිටා  නැත. ඔවුන් තම පැටවුන් පෝෂණය කිරීමට පැටවුන්ගේ කටවල්වලට කිරි වමාරයි. අනෙකුත් පක්ෂීන් මෙන් කෘමි සතුන්ගෙන් පැටවුන් පෝෂණය නොකරන මේ කුරුල්ලෝ පැටවුන් මෙම කිරෙන් පමණක් පෝෂණය කරති. මෙසේ කුරුළු අම්මා හා තාත්තා එක්වී පැටවු පෝෂණය කිරීමේ නිරත වෙති. මීලගට පැන නගින ප්‍රශ්නය මෙම කිරෙහි සංයුතිය කුමක්ද යන්නයි. මෙහි සරල අර්ථය මෙම කිරිවලට ඉංග්‍රීසියෙන් කියනු ලබන නමෙන් වඩාත්  පැහැදිලි වේ. මෙම කිරි ඉංග්‍රීසියෙන් Crop milk ලෙස හඳුන්වනු ලබන අතර පරවි අම්මලා තමුන් ලබා ගන්නා ධාන්යමය ආහාරය අර්ධ ලෙස ජීර්ණය වූ දියරයක් ලෙස නැවත පැටවුන්ගේ පරිභෝජනයට වමාරයි. එනිසා මෙය පෝෂණ ගුණයෙන් සාරවත් කිරකි.මෙම කිරි පෝෂණයෙන් හා සංයුතියෙන් හාවන්ගේ කිරිවලට සමාන වේ.

නීල මහගොයා

             ලංකාවේ Columbidae කුලයට අයත් පක්ෂීන් 12ක් වාසය කරයි. නීල මහගොයා(Green Imperial Pigeon), ශ්‍රී ලංකා මයිලගොයා(Sri Lanka Wood Pigeon), ළයරන් බටගොයා(Orange Breasted Green Pigeon), පොම්පදෝරු බටගොයා(Ceylon Green Pigeon), සීපාදු බටගොයා(Yellow footed Green Pigeon), අළු කොබෙයියා(Spotted Dove), නීල කොබෙයියා(Emerald Dove), ගල් පරවියා(Rock Pigeon), මාල කොබෙයියා(Eurrasian Collard Dove), රතු මාල කොබෙයියා(Red Collard Dove),Pale Capped wood pigeon, Oriental turtle dove එම කුරුල්ලන් වේ. මොවුනතරින් තුන්දෙනෙක් ලංකාවට ඉතා දුර්ලභ ලෙස සංක්‍රමණය වන්නෝ(Vagrant) වෙති. එමෙන්ම ශ්‍රී ලංකා මයිලගොයා හා පොම්පදෝරු බටගොයා ලංකාවට ආවේණික(Endemic) විශේෂ වෙති. මොවුන්ගෙන් විශාලතමයා නීල මහගොයා වේ.
                  Columbiformes ගෝත්‍රයේ කුල තුනකට අයත් පක්ෂීහු වාසය කරති. එනම් Columbidae, Rhapidae, Pteroclididae. මෙම කුල අතරින් Rhapidae කුලයට අයත් පක්ෂීන් අද ලොවින් සමුගෙන අවසානය.
Rhapidae කුලයේ වාසය කළේ Dodo හා Solitaire යන පක්ෂි විශේෂ දෙකයි.

Dodo

Dodoගේ වාසභූමිය වූයේ ඉන්දියන් සාගරයේ මුරුසි දිවයිනයි. Dodo මුරුසි දිවයිනටම ආවේණික වූවෙක් විය. 1505දී පමණ මුරුසි දිවයිනට පෘතුගීසින් පැමිණි අතර ඔවුහු මස් පිණිස මෙම පියෑඹීමට නොහැකි පක්ෂීන් දඩයම් කළෝය. එමෙන්ම Dodo බිත්තර පොළොවේ කොළරොඩු අතර තනාගත් තැනකය. විදේශිකයන් විසින් මුරුසියට හඳුන්වා දුන් ඌරන් මෙම බිත්තර විනාශ කළ අතර මෙම හේතු නිසා මුරුසියේ අවසාන Dodoත් 1681 දී ලොවෙන් සමුගත්තේය.

Solitaire

Solitaireගේ නිජබිම Rodrigues දූපත වූ අතර එම විශේෂය එම දූපතටම සීමා වූ ආවේණික විශේෂයක් විය. ආහාර පිණිස දඩයම් කිරීම හා එම දූපතට හඳුන්වා දූන් පූසන් හා ඌරන් විසින් මෙම කුරුල්ලන්ගේ බිත්තර විනාශ කිරීම නිසා පියෑඹීමට නොහැකි මෙම Solitaire නම් පක්ෂි විශේෂය 1760 පමණ වනවිට Rodrigues දූපතට පමණක් නොව මුළු ලොවටම අහිමි විය. 

හුදෙකලා දඩයක්කරු

    පිළිහුඩුවා කියා අප හැම අමතන මෙම කුරුල්ලා සූර දඩයක්කාරයෙකි. ලංකාවේ ඉන්නා පිළිහුඩු විශේෂ හත අතුරින් දිවයින පුරාම දැකගන්න පුලුවන් පුළුල් ව‍යාප්තියක් තියෙන කුරුල්ලා මොහුයි. සිංහලෙන් මෙම පක්ෂියාගේ වඩා නිවැරදි නම ළය සුදු පිළිහුඩුවායි. ඉංග්‍රීසියෙන් White throated kingfisher. මෙම නම ලැබීමට හේතුව මෙම පිලිහුඩුවාගේ ළය එනම් පපුව ප්‍රදේශයේ සුදු පැහැති කැපී පෙනෙන පැල්ලමක් පිහිටා තිබීමයි. මෙම පිලළිහුඩුවා විද්යාත්මකව හඳුන්වන්නේ Halycon smyrnensis යනුවෙනි. ළය සුදු මැදි පිළිහුඩුවා අයත් වන්නේ Coraciformes ගෝත්‍රයේ Alcedinidae කුලයටයි.

                                 නිවෙස් අද්දර ටීවී ඇන්ටනා මත හා පාරවල් අයිනේ විදුලි හා දුරකතන රැහැන් මත වැනි  ඉහළ ස්ථානවල මෙම කුරුල්ලා උදේ සිට හවස් වනතුරු දවසේ ඕනැම වෙලාවක  දැකගත හැකියි. මෙසේ ඉන්නා අතරම තමාගේ ලාක්ෂණික නාදයෙන් හැඬලීම සිදුකරයි. පියාසැරියේදීද ලැගීමේදීද නාද කිරීම සියළු පිළිහුඩුවන්ගේ සිරිතකි. බොහෝ වේලා එකම තැන ලැග සිටීමත් ඉතා විමර්ශනශීලීව මුළු පරිසරයම නිරීක්ෂණයෙන් පසුවන මෙම කුරුල්ලා අප ඔහු දෙස එක එල්ලේ බලා සිටී නම් හෝ පමණට වඩා ඌට ලංවේ නම් අප මඟහැර පියාඹා යයි. ඒ උගේ තියුණු දෘෂ්ටියට අපගේ චලනයන් හා ඇසෙහි දිලිසුම දර්ශනය වී අනතුරු අඟවන නිසා විය යුතුය.
                                   පිළිහුඩුවන් බොහෝවිට දඩයම් සඳහා ලැග සිටින්නේ හුදෙකලාවය. ඇතැම් විට සුවැදි සමයේ දෙදෙනෙකුද කලාතුරකින් එකම ස්ථානයේ තුන්දෙනෙකුද වසා සිටින අවස්ථා දැකගත හැක. මොවුන්ගේ ගැහැණු පිරිමි සතුන් වෙන්කර හඳුනාගත නොහැක්කේ උන් එකම ආකාරය ගන්නා බැවිනි.
                                    ළය සුදු මැදි පිළිහුඩුවා ජලාශ්‍රිත පරිසර පද්ධතිම ඇසුරු නොකරන්නෙක් බව අප හොඳින් දන්නා කරුණකි. එමනිසා උන් ගන්නා ආහාර උන් වසන පරිසරය මත තීරණය වේ. වැව්,ගංඟා වැනි ජල මූලාශ්‍ර ආශ්‍රිතව වෙසෙන මෙම විශේෂයේ පිළිහුඩුවෝ බොහෝවිට මසුන් මතද පොදුවේ මෙම විශේෂයේ සියල්ලෝම පළගැටියන් වැනි විශාල කෘමීන් හා ගැඩවිලුන්,කටුස්සන්,කුඩා සර්පයින් ආදීන් මතද යැපේ. ගොදුරක් අල්ලාගත් විට අදාළ ගොදුර ලැග සිටින අත්තේ තදින් ගසමින් අඩපණ කර ගිල දැමීමක් සිදුකරයි. දිනක් වැවේ කැලේ රක්ෂිතයේ වැව අසල කුරුල්ලන් නැරඹූ මම පිළිහුඩුවන් දෙදෙනෙකු ජල තලයට ඉතාම ආසන්න මැරුණු ගසක අත්තක වසා රිද්මයානුකූලව විනාඩි දෙකකට පමණ වරක් ජලයේ කිමිදෙනු නිරීක්ෂණය කළෙමි. මෙය මාළු දඩයම් කිරීමක් කියා සිතුවද ඇත්තෙන්ම උන් කරන්නේ දිය නෑමක් බව දෙනෙතියෙන් බැලීමේදී මට තහවුරු විය. උදෑසන අටට නවයට සිදුවූ මෙය පිළිහුඩුවෝ දෙදෙනා බොහෝ වේලා කරගෙන ගියෝය.

                                      සුවැදි සමයේදී මොවුන් කැදලි තනා බිජුලන්නේ පස් කණ්ඩියක හෝ ඉවුරක දළ බෑවුමේ තිරස්ව හාරාගත් බෙනයකය. අප නිවස ඉදිරිපස ඉතා දළ බෑවුම් සහිත කණ්ඩියක වසර දහයක පහළොවක පමණ සිට පිලිහුඩුවෝ බෙන තනා බිජුලති. මෙය එකම පිළිහුඩු ජෝඩුව කරතැයි සිතිය නොහැකි වුවත් පරම්පරා ගණනක සිට උන් මෙම ස්ථානය බෙන තනා බිජුලෑමට යොදාගන්නවා වියහැක. නමුත් එය සනාථ කිරීමට පරීක්ෂණයක් අවශයය. කණ්ඩියේ ඉහළ අන්තයට ආසන්නව මෙම බෙනය සාදා ගන්නේද මොවුන්මය. පිළිහුඩු ජෝඩුවක් එක්ව බෙනයක් හාරන අයුරු දිනක් මම බලා සිටියෙමි. බෙනය හාරන පැත්තේ කණ්ඩියට විරුද්ධ පැත්තේ ඇති තාප්පය මත වසා සිටින මෙම දෙදෙනා මාරුවෙන් මාරුවට පියාඹා ගොස් කණ්ඩියේ තෝරාගත් ස්ථානයට හොටින් අනිමින් ගැඹුරු කරයි. මේ අයුරින් දින කීපයක් තුළ උන් සෙන්ටිමීටර් 10 ක් පමණ ගැඹුරක් ඇති බෙනයක් හාරා ගන්නා ලදී. නමුත් උන් එහි බිජුලෑවේ නැත. එම කණ්ඩියේ මීටර් 15 ක් පමණ දුර ප්‍රමාණයක් තුළ එම වසර ගණනාව තුළ හාරන ලද බෙන 12ක් පමණ ඇති අතර ඒවායින් 2ක් පමණ අඩි 2ක් පමණ ගැඹුරට හාරන ලද කීප වරක් බිජුලෑමට භාවිතා කරන ලද ඒවාය. අනෙක්වා හෑරීම අතරමග නවතා දැමූ ඒවාය. මේ ආකාරයට බෙන කීපයක් එකම ස්ථානයේ හාරන්නේ පැටවුන්ගේ ආරක්ෂාවටයි. මෙමගින් විලෝපිකයන් නොමග යැවීමක් සිදුවේ. මෙය පිළිහුඩුවාගේ උපායශීලිත්වය මොනවට පෙන්වයි. එමෙන්ම දළ බෑවුමක බෙන සාදන්නේ ද එය සඳහාමය.පිළිහුඩු යුවල බෙනය හාරන විට යමෙක් එදෙස බලා සිටී නම් උන් එම ක්‍රියාව නවතයි. නැවත එය අරඹන්නේ කවරකුවත් බලා නොසිටින බව තහවුරු වූ පසුයි.
                                         දිනක් උදෑසන මම පිළිහුඩු යුවලක් ලයිට් කම්බියක් මත වසා ඉන් එකෙකු හොටෙහි සිරකරගත් කෑම ඇතිව බෙනයට රිංගනවා දුටිමි. නමුත් මට කිසිදිනක උන්ගේ බිත්තර හෝ පැටවුන්  හෝ පැටවුන් කූඩුවෙන් ඉගීල යනවා හෝ දැක ගත හැකි වූයේ නැත. උන් පැටවුන්ට කැවීමට පවා බෙනයට රිංගන විට වටපිට ගැන විමසිලිමත් නිසා එය මට නිරීක්ෂණයට හැකිවූයේ සැගවී සිටීමෙනි. දෙසැම්බර් සිට මාර්තු දක්වා කාලය ළය සුදු මැදි පිළිහුඩුවාගේ සුවදින සමය බව මගේ නිගමනයයි. දැනට මාගේ නිරීක්ෂණ මෙපමණ වුවත් මෙම උපායශීලී හුදෙකලා දඩයක්කරු තවත් බොහෝ රහස් සගවා ගත්තෙකු බව මම දනිමි.
     
                                 

වන්නත්තප්පුච්චිහල්

දෙමලෙන් වන්නත්තප්පුච්චිහල් කියන්නෙ සමනල්ලුන්ට. සමනල්ලු කියන්නෙ බොහොම විචිත්‍ර සත්ත්ව කොට්ටාසයක්. ඒගොල්ලො අයිති වෙන්නෙ Animalia රාජධානියේ Arthropoda වංශයේ Insecta වර්ගයේ Lepidoptera ගෝත්‍රයට. සමනල්ලු සුපිරි කුල  (Super families) 3කට බෙදෙනවා.ඒ අතරිනුත් ලංකාවේ ඉන්න සමනල්ලු අයිති වෙන්නෙ Papilionidea සුපිරි කුලයට.ලංකාවේ ඉන්න සමනල්ලු කුල 6කට බෙදල තියෙනවා. මේ වගක් දන්නෙ නැති සමනල්ලු ඒගොල්ලන්ගෙ ලස්සන පෙන්න පෙන්න මල් පැනි බොනවා. අපි සමනල්ලු ගැන දන්නෙ මේ කවිය විතරයි.
                රන්වන් පාටයි සමනලයා
                රෝස මලේ පැනි බීල ගියා
                ආයෙත් ඒවිද ඒ සමනලයා
                මල්වල පැනි බොන්ටා
සමනල්ලු පැනි බොනව, විතරක් නෙවෙයි. මේ පරිසර පද්ධතියෙ පැවැත්මට හුගක් දේවල් කරනවා.ඒ ගැන වෙන ලිපියකින් කතා කරමු. මගේ සමනල චාරිකාවේ නකල්ස්වලදියි අවිස්සාවේල්ලෙදියි ගත්තු ලස්සන සමනල්ලුන්ගෙ පොටෝ ටිකක් රස විදිමු.